EU-plan om WhatsApp op online kindermisbruik te laten checken lijkt van tafel

De Europese Unie had de ambitie om WhatsApp en Signal te laten controleren op online kindermisbruik, maar het nieuwste voorstel lijkt nu ver te blijven. Nederland en Duitsland blijven zich tegen het toezicht verzetten, waardoor de kans op doorbraak sterk afneemt. Het plan, dat al jaren de EU-wetgever zoekt naar een manier om de verspreiding van pornografisch materiaal met kinderen op berichtenapps tegen te gaan, is door meerdere rondes van verzet verslechterd. De laatste poging werd in augustus door Denemarken aangedragen in de hoop tegenstanders over te halen, maar de reactie is weer sterk sceptisch.

EU’s streven naar strengere controles op berichtenapps

De EU heeft sinds meerdere jaren gezocht naar wetgeving die het verspreiden van kinderporno via apps zoals WhatsApp en Signal kan beperken. De aanpak omvat het scannen van zowel media als de inhoud van berichten om zo digitale vorm van kinderlokken - ook wel grooming genoemd - te identificeren. Deze methode vereist echter een ingrijpende toegang tot gebruikerscommunicatie, een kwestie die in het midden van de debat staat. Het doel is om de digitale sporen van misbruik sneller en effectiever te traceren en te verwijderen voordat de schadelijke content zich verspreidt. In principe zou een automatische scan van chatgeschiedenis het mogelijk maken om verdachte signalen, zoals vragen over gezinsleden of persoonlijke informatie, tijdig op te sporen.

De rol van grooming-analyses

Grooming‑detectie gaat verder dan alleen het zoeken naar expliciete beelden. Het omvat het analyseren van tekstuele patronen die kunnen wijzen op een poging tot manipulatie van minderjarigen. Voorbeelden zijn vragen als “ben je alleen thuis?” of “zijn je ouders thuis?”. Deze signalen worden beschouwd als potentiële rode vlaggen die moeten worden onderzocht door autoriteiten.

Denemarken’s hernieuwde voorstel en de schrapping van grooming

In augustus stelde Denemarken een nieuw wetsvoorstel voor, waarin digitaal kinderlokken voorlopig werd uitgesloten van de wettekst. De reden was dat het scannen van tekstinhoud een veel bredere privacy‑implicatie met zich meebrengt dan het zoeken naar afbeeldingen. Door grooming te schrappen, zou het toezicht alleen op media gericht zijn, wat als minder ingrijpend wordt gezien. Het voorstel kwam voort uit een poging om de EU‑leden te overtuigen die eerder terughoudend waren over een te intensieve controle. Denemarken hoopte dat een minder ambitieuze aanpak de steun van de meeste landen zou winnen.

Praktische implicaties voor app‑gebruikers

Als het plan doorgang zou krijgen, zouden apps zoals WhatsApp verplicht zijn om alle berichten te scannen. Dit omvat ook communicatie tussen onschuldige gebruikers die niets verdachts hebben gedaan. De privacyorganisatie Bits of Freedom waarschuwde dat zo’n aanpak het risico op willekeurige surveillance en misbruik van gegevens verhoogt.

De Duitse tegenstand en het ‘ommezwaai’-concept

Duitsland, een belangrijke speler in de EU, heeft zich herhaaldelijk verzet tegen het voorstel. Voorheen was er een kans op een ‘ommezwaai’, waarbij voorstanders het plan zouden aanpassen om een meerderheid te verkrijgen. Maar justitieminister Stefanie Hubig verklaarde onlangs dat Duitsland niet zal instemmen met voorstellen die te veel ingaan op privacy‑inbreuken. Volgens insiderinformatie lijkt het ook het Deense voorstel te beïnvloeden. De EU-lidstaten gaan volgende week stemmen over het plan, waardoor het cruciaal is hoe Duitsland en andere grote landen hun standpunt presenteren.

Nederlandse bezorgdheid over brede surveillance

Net als Duitsland is Nederland vastbesloten om het plan te blokkeren. De Nederlandse overheid heeft sinds het begin van het EU‑initiatie zich uitgesproken tegen de uitgebreide scans van berichtinhoud. Rejo Zenger van Bits of Freedom benadrukte dat de wet het mogelijk zou maken om elk bericht te laten scannen, inclusief die van gebruikers die volledig onschuldig zijn. Deze brede surveillance wordt door privacy‑organisaties als een bedreiging van de fundamentele rechten van burgers beschouwd, terwijl kinderrechtenorganisaties het toezicht nodig achten om misbruik te voorkomen. Het conflict tussen veiligheid en privacy blijft centraal staan in de debatten.

De rol van kinderrechtenorganisaties versus privacy‑activisten

Kinderrechtenorganisaties pleiten sterk voor strengere controles en snellere opsporing van misbruik. Ze beweren dat de huidige maatregelen onvoldoende zijn om de groeiende digitale risico’s te beheersen. Deze organisaties zien toezicht als essentieel om het net te verbeteren en de veiligheid van minderjarigen te garanderen. Wet- en privacy‑activisten warnen tegen het risico van een ‘politie‑technologische’ aanpak die onschuldige burgers kan betrekken bij opsporingsdiensten. Ze benadrukken dat een dergelijk systeem gemakkelijk kan worden misbruikt voor andere doeleinden en het vertrouwen in digitale diensten kan ondermijnen.

Concluderend

Het EU‑plan om berichtenapps te laten controleren op kindermisbruik staat nu op het snijvlak van privacy‑rechten en kinderbescherming. Terwijl Denemarken een verzwakt voorstel voorstelde, blijven Duitsland en Nederland vastberaden in hun tegenstand, waardoor de kans op succesvolle wetgeving kleiner wordt. De komende stemming in de EU-lidstaten zal bepalen of er een nieuwe stap kan worden gezet richting een bredere digitale bescherming of dat het initiatief zal moeten worden opgegeven.