Nederlandse aanpak geweld tegen vrouwen schiet tekort: 'Dringend actie nodig'

De Nederlandse aanpak van geweld tegen vrouwen voldoet niet aan de internationale normen, stelt het toezichtsorgaan GREVIO van de Raad van Europa in een recent rapport. Het Verdrag van Istanboel verplicht Nederland tot een uitgebreid beleid tegen huiselijk en seksueel geweld, maar de uitvoering blijft achter op meerdere fronten. Volgens GREVIO moet de overheid dringend actie ondernemen om de wettelijke verplichtingen na te komen en de kwetsbare groepen beter te beschermen. Een van de belangrijkste tekortkomingen is het onvoldoende besef dat huiselijk geweld sterk samenhangt met genderongelijkheid. In Nederland wordt het vaak gezien als een conflict tussen gelijken, terwijl het in werkelijkheid een machtsmisbruik is. Deze fout heeft gevolgen voor zowel de strafrechtelijke behandeling als de ondersteuning van slachtoffers. Daarnaast blijkt de toekenning van voogdij bij kinderverlies nog steeds onvoldoende rekening te houden met het risico van vervolggeweld. Vrouwen en hun kinderen blijven daardoor vaak blootgesteld aan een gevaarlijke partner. De aanbevelingen van GREVIO richten zich op meerdere gebieden: betere erkenning van het geweld als gendergerelateerd, meer contact- en huisverboden, het beëindigen van de bedenktijd bij zedendelicten, en het uitbreiden van opvangplekken. Hoewel er enkele positieve stappen zijn, zoals de nieuwe zedenwet en verbeteringen in sport, blijven de gebreken groot.

Genderongelijkheid als kernoorzaak van huiselijk geweld

GREVIO constateert dat de maatschappelijke benadering van huiselijk geweld in Nederland te beperkt is. Door het geweld te zien als een conflict tussen gelijkwaardige partners, wordt het machtsaspect vaak over het hoofd. Dit leidt tot een onderbemaling van de ernst en tot een tekort aan specifieke wetgeving en ondersteuning. De aanbeveling is om het strafrechtelijk en beleidsmatig expliciet te koppelen aan genderongelijkheid. Dit omvat het opnemen van een genderperspectief in wetgeving, het trainen van rechtshandhavers en het ontwikkelen van bewustmakingscampagnes voor het brede publiek. Alleen zo kan het strafrecht effectief reageren op de specifieke dynamiek van huiselijk geweld.

Wetgeving en beleid

De huidige wetgeving kent nog steeds lacunes in het erkennen van huiselijk geweld als gendergerelateerd misdrijf. GREVIO vraagt om een herziening van de strafbaarstelling, zodat het geweld wordt gezien als een vorm van machtsmisbruik. Tevens adviseert het de introductie van specifieke maatregelen voor slachtoffers die zich in een machtspositie bevinden.

Bewustmakingsprogramma's

Om het bewustzijn te vergroten, is het noodzakelijk om publieke campagnes te ontwikkelen die het onderscheid tussen gelijkwaardig conflict en machtsmisbruik duidelijk maken. Deze programma’s moeten zich richten op zowel scholen, media als beleidsmakers en moeten aansluiten op bestaande genderstudies.

Voogdij en bescherming van kinderen

Een ander groot aandachtspunt is de toekenning van voogdij in gevallen van huiselijk geweld. GREVIO wijst uit dat de huidige procedures vaak geen rekening houden met het risico van vervolging. Hierdoor blijven veel kinderen en vrouwen in een situatie van voortdurende bedreiging. De aanbeveling is om de voogdijprocedures te herzien, zodat er een expliciete beoordeling plaatsvindt van het risico op vervolggeweld. Dit moet in samenwerking gebeuren met sociale diensten, justitie en het gerecht, en moet zorgen voor een snellere en effectievere interventie.

Risicobeoordeling

De huidige risicoanalyse is te algemeen en mist een gendergerichte component. GREVIO raadt aan om een gestructureerde risicobeoordeling te introduceren die specifiek gericht is op geweld tegen vrouwen en kinderen. Dit kan leiden tot betere besluitvorming over voogdij en bescherming.

Beschermende maatregelen

Het gebruik van contact- en huisverboden moet worden uitgebreid. Deze maatregelen moeten worden ondersteund door een robuuste monitoring en door de beschikbaarheid van gespecialiseerde opvangcentra voor slachtoffers, zodat ze op korte termijn veilige alternatieven hebben.

Bedenktijd en zedendelicten

GREVIO wijst erop dat de huidige bedenktijd bij zedendelicten vrouwen afschrikt om aangifte te doen. De vertraging maakt het voor dader gemakkelijker om een nieuwe relatie aan te gaan voordat de rechtsprocedure begint. Dit belemmert het voorkomen van herhaalde slachtoffers. De aanbeveling is om de bedenktijd te schrappen of aanzienlijk te verkorten, zodat vrouwen sneller juridisch beschermd worden. Dit moet gepaard gaan met een betere opvang en counseling voor de getroffen vrouwen.

Implementatie van een snellere procedure

Een kortere bedenktijd betekent een snellere procedure, waardoor de kans op herhaling afneemt. Hiervoor is een herstructurering van de wet- en regelgeving nodig, waarbij de nadruk ligt op bescherming van slachtoffers boven het recht van de beschuldigden om langdurig te wachten op een uitspraak.

Ondersteuning en counseling

Het schrappen van de bedenktijd moet gecombineerd worden met een uitgebreid aanbod aan counseling en maatschappelijke ondersteuning, zodat vrouwen na de aangifte direct hulp kunnen krijgen en niet alleen juridisch, maar ook emotioneel beschermd zijn.

Opvangplekken en maatschappelijke ondersteuning

Een van de meest opvallende tekortkomingen is het ontbreken van voldoende opvangplekken voor slachtoffers van geweld. GREVIO benadrukt dat zonder veilige schuilplaatsen het risico op herhaling aanzienlijk toeneemt. Momenteel is er een aanzienlijke onderbenutting van beschikbare middelen en een gebrek aan bewustzijn bij de bevolking over de bestaande hulp. De aanbeveling is om het netwerk van opvangcentra uit te breiden en de capaciteit van bestaande voorzieningen te vergroten. Dit moet worden gekoppeld aan een betere communicatie, zodat slachtoffers sneller weten waar ze terecht kunnen.

Uitbreiding van faciliteiten

Het vergroten van de capaciteit van opvangcentra moet gebeuren in samenwerking met gemeenten, zorginstanties en NGO's. De uitbreiding moet gericht zijn op diverse doelgroepen, inclusief kinderen, jongeren, en personen met een migratieachtergrond.

Bewustmakingsinitiatieven

Een beter geïnformeerd publiek kan leiden tot meer slachtoffers die tijdig hulp zoeken. Hiervoor moet een bewustmakingscampagne worden opgezet die de locaties van opvangplekken promoot en de drempel verlaagt om hulp te zoeken.

Positieve stappen en toekomstige vooruitzichten

Het rapport van GREVIO erkent ook positieve ontwikkelingen. Zo is er afgelopen jaar een nieuwe zedenwet ingevoerd, waardoor meer strafbare feiten zijn geclassificeerd. Daarnaast zijn er significante verbeteringen in de preventie van seksueel geweld en intimidatie binnen de sportwereld. Deze vooruitgang toont aan dat de overheid bereid is te veranderen, maar dat er nog steeds structurele en beleidsmatige tekortkomingen zijn. Een voortdurende evaluatie en aanpassing van het beleid zijn noodzakelijk om de naleving van het Verdrag van Istanboel te waarborgen.

Nieuwe zedenwet

De zedenwet van vorig jaar heeft de strafbaarstelling van bepaalde misdrijven vergroot, waardoor meer slachtoffers juridisch beschermd zijn. Deze wet maakt het makkelijker voor de rechter om strenger op te treden tegen daders.

Preventie in sport

Specifieke maatregelen binnen de sportsector hebben geleid tot een afname van seksueel geweld en intimidatie. Het beleid richt zich op het creëren van een veilige omgeving voor sporters, met duidelijke regels en sancties voor misstanden. Het rapport benadrukt dat hoewel deze positieve stappen belangrijk zijn, ze niet voldoende zijn om de grote tekortkomingen weg te nemen. Een gecoördineerde inspanning tussen overheid, justitie en maatschappelijke organisaties is cruciaal om Nederland in lijn te brengen met de internationale verplichtingen en om de veiligheid van vrouwen en hun kinderen daadwerkelijk te verbeteren.