Polen levert Nord Stream-verdachte niet over aan Duitsland en laat hem vrij

Polen heeft een Poolse rechtbank aangezegd om de verdachte voor de sabotage van de Nord Stream-pijpleidingen, Volodymyr Z., niet over te dragen aan Duitsland. De Poolse rechter oordeelde dat de daad niet als terroristische actie kan worden bestempeld, omdat het plaatsvond in internationale wateren en tijdens een conflict. Hierdoor is Duitsland niet bevoegd om de verdachte te berechten. De Poolse premier, Donald Tusk, verklaarde dat de verdachte is vrijgelaten en bevestigde de beslissing als een correct juridisch oordeel.

Rechtsgronden van de weigering

De Poolse rechtbank baseerde haar uitspraak op de bepalingen van het Poolse strafrecht, die bepalen dat een daad die zich buiten het grondgebied van een staat en buiten de grenzen van een conflict heeft plaatsgevonden, niet als terrorisme wordt beschouwd. Volgens de rechter valt de sabotage van de Nord Stream- pijpleidingen in het internationale watergebied, waardoor geen jurisdictie van Duitsland van toepassing is. Dit sluit de extraditiebepalingen van het Duitse strafrecht uit. De rechter vermerkte dat het internationale watergebied buiten de soevereiniteit van elk land valt en dat internationale verdragen hierover een andere jurisdictie bepalen. Bovendien wordt de sabotage, geacht te hebben plaatsgevonden tijdens een oorlog, beschouwd als een militaire daad, die volgens het Poolse recht een aparte behandeling vereist. De rechter concludeerde dat de strafrechtelijke procedure in Polen moet worden voortgezet, indien überhaupt, maar niet door Duitsland.

Internationale verdragen en jurisdictie

Het Poolse gerecht verwees naar de Verenigde Naties Conventie inzake het Recht van de Zee, die bepaalt dat staatsgrenzen niet overtreffen in het internationale water. Onder dit verdrag is er geen gedeelde jurisdictie over strafzaken die buiten de territoriale wateren plaatsvinden, tenzij expliciet overeengekomen. Polen heeft aangegeven dat het niet bereid is om een dergelijke overeenkomst aan te gaan, vooral niet voor een zaak die als politieke aangelegenheid wordt gezien.

Procedurele vereisten voor uitlevering

De Poolse rechtbank beoordeelde ook de procedurele aspecten van het uitleveringsverzoek van Duitsland. De Duitse autoriteiten hadden niet de volledige bewijsvoering overgeleverd die nodig is om een strafrechtelijke aanklacht te onderbouwen. Volgens het Poolse recht is een volledig dossier, inclusief het bewijsmateriaal en de juridische verantwoording, essentieel voordat een verdachte kan worden overgedragen. De afwezigheid hiervan diende als reden voor weigering.

De vermeende sabotage van Nord Stream

De Duitse autoriteiten beschuldigen Volodymyr Z. van het plaatsen van explosieven op de Nord Stream-pijpleidingen, een operatie die volgens hen bedoeld was om het gastransport van Rusland naar Europa te onderbreken. De verdachte, een getrainde duiker, zou de pijpleidingen zijn aangevallen via een gehuurde zeilboot die met vervalste Duitse documenten werd bemachtigd. De sabotage vond plaats op de Duitse economische zone, maar in het internationale water. Duitsland stelt dat de aanval een daad van terrorisme is, vanwege de ernstige bedreiging van de energievoorziening en de economische gevolgen. De Poolse rechter was echter van mening dat het karakter van de daad niet voldoet aan de internationale definities van terrorisme.

Technische details van de aanval

Het plan zou bestaan uit het positioneren van explosieven op kritieke punten van de pijpleidingen, met het doel een onderbreking in de gasstroom te veroorzaken. De operatie zou worden uitgevoerd door een kleine, bemande zeilboot, die met vervalste documenten werd aangekocht om niet meteen de aandacht van de autoriteiten te trekken. De verdachte had bovendien toegang tot onderwaterinstrumenten en een duikapparatuur, wat de uitvoering van de aanval vergemakkelijkte.

Verband met pro-Oekraïense groepen

De Duitse onderzoekers verbinden de sabotage aan een pro-Oekraïense groep, hoewel zij de directe betrokkenheid van de Oekraïense regering verwerpen. De Poolse regering heeft aangegeven dat de extraditie niet in het belang van Polen zou zijn en dat zij al maanden geleden dit standpunt met Duitse en Oekraïense leiders heeft gedeeld. Polen heeft ook opgemerkt dat het overdragen van de verdachte mogelijk de relatie met de Oekraïense regering kan schaden.

Internationale reactie en vergelijkbare uitspraken

De weigering van Polen komt kort na een soortgelijke uitspraak van het Italiaanse hooggerechtshof, dat de uitlevering van Oekraïense verdachte Serhii Kuznetsov heeft geblokkeerd vanwege procedurele fouten. Beide landen benadrukken de noodzaak van een zorgvuldige juridisch procedure voordat internationale strafzaken worden voortgezet. Duitse autoriteiten hebben tot nu toe verschillende internationale partners om meer bewijs te vragen, maar de Poolse rechter heeft geweigerd om het dossier te delen, aangezien de procedure nog niet volledig is afgerond. De Duitse regering blijft hopen op een heroverweging, terwijl de Poolse regering een onafhankelijke vervolging binnen het eigen rechtsstelsel overweegt, mocht dit nodig zijn.

Politieke implicaties voor Polen

Premier Donald Tusk heeft verklaard dat de beslissing een voorbeeld is van de onafhankelijkheid van Polen en dat het geen invloed heeft op de bredere relatie tussen Polen en Duitsland. De beslissing is echter een weerslag op de diplomatieke spanningen in Europa en kan invloed hebben op de internationale samenwerking rond grensoverschrijdende strafzaken.

Reacties van internationale organisaties

De Europese Unie heeft de Poolse beslissing tot nu toe niet publiekelijk gecommitteerd. De EU-commissaris voor Justitie en Rechtshandhaving heeft wel aangegeven dat het belang van de rechtsstaat en het recht op een eerlijk proces voor elke verdachte hoog moet staan, ongeacht de internationale druk. De Poolse rechter heeft bevestigd dat de verdachte niet als terroristisch wordt beschouwd, waardoor de Europese jurisdictie voor deze zaak niet van toepassing is. Deze beslissing volgt op de noodzaak om de rechtsstaat in Polen te beschermen tegen internationale inmenging, wat een belangrijke stap is in het behoud van de onafhankelijkheid van het Poolse rechtssysteem.

Conclusie en context

Polen heeft met de weigering om Volodymyr Z. aan Duitsland over te dragen een duidelijke strekking gegeven over de onafhankelijkheid van het Poolse juridisch systeem. De beslissing is gebaseerd op een zorgvuldige afweging van internationale waterrechten, procedurele vereisten en de classificatie van de daad. Terwijl Duitsland de verdachte nog steeds als terrorist beschouwt, wijst de Poolse rechter op de complexiteit van internationale jurisdictie in het geval van grensoverschrijdende sabotage. Deze zaak benadrukt de noodzaak voor landen om zorgvuldig te overwegen hoe zij samenwerken bij internationale strafzaken, vooral wanneer politieke en juridische belangen met elkaar in conflict kunnen raken.